Σύγκριση Ήπειρος – Κρήτη

Σύγκριση Ήπειρος – Κρήτη

Η μαζική αποχώρηση των εργαζομένων από τον τομέα του τουρισμού αποτελεί μια ανησυχητική κατάσταση τόσο για τις τοπικές κοινωνίες όσο και για το τουριστικό μοντέλο. Το μοντέλο αυτό παρουσιάζει σημάδια παρωχημένης λειτουργίας σε μια εποχή συνεχών αλλαγών και κρίσεων.

Η συντετμημένη σεζόν του 2020 και οι μάταιες προσπάθειες ανάκαμψης του ελληνικού τουρισμού εξαιτίας της πανδημίας επηρέασαν σημαντικά τον τουρισμό των δύο προηγούμενων καλοκαιριών. Σήμερα, οι προβλέψεις για την επίδοση του τουρισμού φαίνονται αισιόδοξες. Τουριστικοί οργανισμοί τονίζουν την δυναμική επανέναρξη, ενώ παράλληλα, η κυβέρνηση με δηλώσεις της ανακοινώνει την επερχόμενη ανάπτυξη του τουρισμού. Επομένως, όλα αυτά υποδηλώνουν ότι οι απώλειες των προηγούμενων μη επιτυχημένων τουριστικών περιόδων αποτελούν παρελθόν. Ωστόσο, υπάρχει ένα σύννεφο που επισκιάζει τις προοπτικές της βιομηχανικής παραγωγής.

Πού έχουν εξαφανιστεί οι εργαζόμενοι;

Οι απώλειες του εργατικού δυναμικού για τον τουρισμό φάνηκαν ήδη από πέρυσι, με έρευνες να υποδεικνύουν ότι 8/10 εργοδότες αντιμετώπιζαν έλλειψη προσωπικού. Αυτό το φαινόμενο ωστόσο, δεν περιορίζεται μόνο στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, οι χώρες της Νότιας Ευρώπης κατέγραψαν εκατοντάδες χιλιάδες ανοιχτές θέσεις εργασίας στον ξενοδοχειακό τομέα το 2021, ενώ οι κενές θέσεις εργασίας στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και τη Γαλλία ήταν περισσότερες από 700.000. Υπήρξαν πολλοί ιδιοκτήτες επιχειρήσεων εστίασης και τουριστικών καταλυμάτων που εξέφραζαν τη δυσαρέσκειά τους, είτε μέσω διαδικτυακών πλατφορμών είτε μέσω τηλεφώνων, κατηγορώντας την αποτελεσματικότητα των κοινωνικών επιδομάτων και κατακρίνοντας τους νέους ως αδιάλλακτους και απρόθυμους για εργασία.

Πλέον η πανδημία δεν αποτελεί αιτία για την έλλειψη προσωπικού, ωστόσο, η επερχόμενη τουριστική περίοδος φαίνεται ότι παρουσιάζει απώλειες στον εργασιακό τομέα. Για την οικονομία της χώρας μας, ο τουρισμός είναι ζωτικής σημασίας, και όταν δεν είναι αποδοτικός, εξετάζονται ενδελεχώς ποιοι είναι οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα. Όσον αφορά, την Ελλάδα βρέθηκαν δύο σημαντικά προβλήματα, η έλλειψη εργατικού δυναμικού και η απότομή αύξηση των νεανικής ανεργίας.

Τα προβλήματα αυτά έχει βρεθεί πως μπορεί να προκαλούνται από τις συνθήκες εργασίας. Συγκεκριμένα, συνοδεύονται από υπερεργασία, υποδηλωμένη εργασία και αρκετά χαμηλούς μισθούς. Από πρόσφατες αναφορές που έχουν γίνει για της συνθήκες διαβίωσης και εργασίας αποκαλύπτουν την κακή κατάσταση που επικρατεί, γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη. Με άλλα λόγια, οι εργαζόμενοι πολλές φορές μένουν σε κακοδιατηρημένα δωμάτια με υψηλά ενοίκια, έντομα ή σε προσωρινές κατασκηνώσεις. Το τουριστικό προϊόν πολλές φορές λειτουργεί ως βιτρίνα για την «ελληνική φιλοξενία».

Το παράδοξο της ελληνικής κατάστασης δεν πέρασε απαρατήρητο από την ξένη δημοσιογραφία. Το γερμανικό Μέσο ενημέρωσης DPA αναρωτιέται γιατί, παρά τις προβλέψεις για μια εξαιρετική τουριστική σεζόν στην Ελλάδα, ο τουριστικός τομέας δεν κατάφερε να προσελκύσει ούτε 50.000 εργαζόμενους, ενώ στη χώρα βρίσκονται 600.000 άνεργοι. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί ως η ελληνική εκδοχή της “Μεγάλης Παραίτησης” – ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της πανδημίας και περιγράφει την συλλογική αποχώρηση εργαζομένων από το στρες και από την υπερβολική κούραση.

Ένας ενδιαφέρων διάλογος έχει ξεκινήσει σχετικά με το πώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι, ιδίως οι νέοι της Ελλάδας, επιστρέφουν στην φράση «Δεν θα αποδεχθούμε να είμαστε οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι της Ευρώπης», η οποία έχει γίνει προφητική και έχει συζητηθεί πολύ.

Ερευνητές, εργατικοί σύλλογοι και ειδικοί της αγοράς εργασίας επισημαίνουν τη μετατόπιση προς την επαναφορά εργασιών που είχαν ανασταλεί κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, όπως οι εργασίες στον τομέα της οικοδομής. Στον τομέα του τουρισμού υπάρχει έλλειψη πολλών χιλιάδων επαγγελμάτων με διάφορες ειδικεύσεις, όπως μάγειρες, σερβιτόροι, καθαριστές και μάστορες, με τη ζήτηση να προσπαθεί να καλυφθεί με προσλήψεις εργαζομένων από χώρες του τρίτου κόσμου και την “εκμετάλλευση” των προσφύγων που βρίσκονται στην Ελλάδα.

Στην Κρήτη υπάρχει έλλειψη μαγείρων

Τα Ιωάννινα με το Ηράκλειο απέχουν όχι μόνο ως προς τα χιλιόμετρα και το κλίμα, αλλά και όσον αφορά τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά του διαφορετικού τουρισμού τους. Ωστόσο, οι τελευταίες δύο χρονιές έχουν φέρει αλλαγές στις τοπικές οικονομίες και των δύο περιοχών. Δύο νέοι που εργάζονται τα καλοκαίρια στις δύο αυτές πόλεις αντίστοιχα, επιλέχθηκαν για να απαντήσουν αναφορικά με τις μεταβολές που αντιλαμβάνονται τα τελευταία χρόνια, τι έχουν βιώσει και πώς βλέπουν τους εαυτούς τους τα επόμενα χρόνια είτε στον τομέα του τουρισμού είτε όχι.

Ο Γιώργος, 28 ετών, έχει πάνω από 10 χρόνια εμπειρία στις κουζίνες ξενοδοχείων στην Κρήτη και φέτος αποφάσισε να μην εργαστεί σεζόν, αλλά να ασχοληθεί όλη την χρονιά με το σέρβις σε εστιατόριο του Ηρακλείου. Παλαιότερα, όπως αναφέρει οι μισθοί στην εστίαση ήταν χαμηλοί και πολλοί άνθρωποι άλλαξαν επάγγελμα εξαιτίας αυτού. Ωστόσο, με τις αλλαγές που έχουν επέλθει στις τοπικές οικονομίες τα τελευταία δύο χρόνια, πολλοί εργοδότες προσπαθούν να προσελκύσουν και να συνεχίσουν την συνεργασία με τους ίδιους εργαζομένους προσφέροντας καλύτερες αμοιβές και δελεαστικά πακέτα.

Η Κρήτη, που συνήθως απασχολούσε περίπου 150.000 άτομα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στην εστίαση και στις τουριστικές δραστηριότητες, τώρα αντιμετωπίζει πρόβλημα στην εύρεση εργαζομένων. Παλαιότερα, οι επιχειρήσεις κάλυπταν τις ανοικτές θέσεις εργασίας με εργαζομένους που έμεναν μόνιμα σε μεγάλες πόλεις, όπως Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Ωστόσο, οι εργοδότες και τα μεγάλα ξενοδοχεία πρέπει να προσφέρουν υψηλότερους μισθούς για να προσεγγίσουν εργαζόμενους στην Κρήτη.

Όπως αναφέρει ο Γιώργος, το πρόβλημα αναζήτησης εργαζομένων είναι ιδιαίτερα έντονο στην κατηγορία των μαγείρων. Υπάρχουν πολλοί που πλέον εργάζονται ως διανομείς ή έχουν προσληφθεί από το δημόσιο με συμβάσεις. Αυτό συμβαίνει και λόγω του χαμηλού μισθού που προσφέρονταν στους μάγειρες, παρά την αναγκαιότητα του επαγγέλματος. Ο μέσος μισθός ενός μάγειρα ήταν 1.000 ευρώ, ενώ πλέον οι εργαζόμενοι επιθυμούν δικαιολογημένα αυξημένους μισθούς λόγω της δυσκολίας και της απαιτητικότητας της εργασίας. Ως αποτέλεσμα, οι επιχειρήσεις προσλαμβάνουν εργαζόμενους για να καλύψουν αυτό το κενό και εργάζονται διπλές βάρδιες, συνεργαζόμενοι με φοιτητές και βοηθούς που αναλαμβάνουν διάφορες εργασίες.

Τα Ιωάννινα από την άλλη πλευρά, βιώνουν μια τουριστική ζήτηση παρόμοια με αυτή ενός Κυκλαδίτικου νησιού από το προηγούμενο καλοκαίρι. Έτσι, ο Μιχάλης, ένας ντόπιος των Ιωαννίνων, κατάφερε να αποφύγει την κούραση της εποχικής δουλειάς και να εργαστεί σε ένα νέο εστιατόριο στο κέντρο των Ιωαννίνων που αποτελεί έναν ανερχόμενο προορισμό για τον τουρισμό της χώρας. Από το προηγούμενο καλοκαίρι, τα Γιάννενα έχουν επισκέπτες που προτιμούν να παραμείνουν στην ηπειρωτική Ελλάδα παρά να ταξιδέψουν σε νησιά. Οι τουρίστες αξιολογούν όλους τους παράγοντες, αναλύοντας τις δυσκολίες στα οικονομικά θέματα, τις αυξημένες τιμές μεταφοράς και την δυσκολία στην κινητικότητα λόγω της αυξημένης βενζίνης.

Επίσης, ο Μιχάλης αναφέρει ότι η δημιουργία νέων επιχειρήσεων στην περιοχή ήταν ένας καταλυτικός παράγοντας για την απορρόφηση του εργατικού δυναμικού. «Οι άνθρωποι που είναι στα 30 δεν πηγαίνουν για σεζόν λόγω κούρασης, σε ένα μη σταθερό περιβάλλον που αλλάζει κάθε χρόνο. Αναζητούσα ένα σημείο αναφοράς, ένα μέρος όπου μπορούσα να εξελιχθώ στον τομέα που με ενδιαφέρει. Δεν υπάρχει καμία προοπτική για εποχική εργασία. Φτάνεις σε ένα όριο»

Οι εποχικοί εργαζόμενοι με χαμηλές απαιτήσεις την περίοδο της κρίσης θεωρούταν δεδομένοι.

Ο Παναγιώτης Εγγλέζος, ως πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου της Ρόδου, επιβεβαιώνει ότι η έλλειψη εργατικού δυναμικού από τη Βόρεια Ελλάδα προς τα νησιά είναι πραγματικότητα. Παρόλο που η Ρόδος είναι πρώτη σε κρατήσεις από διεθνή πρακτορεία, υπάρχουν ελλείψεις στο εργατικό προσωπικό των ξενοδοχείων και των υπόλοιπων τουριστικών τομέων, με περίπου 40.000 από τους 52.000 εργαζομένους να είναι εποχιακοί. Σύμφωνα με τον Εγγλέζο, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, συχνά δεν τηρούταν η μαζική σύμβαση εργασίας σε ξενοδοχεία της περιοχής. Επίσης παρατηρήθηκαν παρατεταμένα ωράρια εργασίας, με σερβιτόρους να εργάζονται και σε καθήκοντα καμαριέρας αναλαμβάνοντας διάφορα πόστα. Πολλοί κάτοικοι της Ρόδου αποχώρησαν από τον ξενοδοχειακό τομέα, αναζητώντας εργασία ακόμα και στο εξωτερικό.

Όπως αναφέρει ο ίδιος, ένας λόγος για την έξαρση του φαινομένου της μετανάστευσης και των παραιτήσεων ήταν η κατάχρηση και εκμετάλλευση των εργαζομένων που είχε παρατηρηθεί τα παλιότερα χρόνια. «Ορισμένοι δεν έδωσαν την ανάλογη προσοχή στους εργαζομένους, τους θεώρησαν δεδομένους και αυτό επέφερε αντιδράσεις. Όλοι ζημιώνονται κοινωνικά και τουριστικά». Ως λύση, προτείνει την εισαγωγή εργατικού δυναμικού από χώρες του τρίτου κόσμου, αλλά το βασικότερο για τα συνδικάτα είναι η αμοιβή τους να γίνεται βάσει των ίδιων μαζικών συμβάσεων, προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία μιας νέας ανισότητας μεταξύ των εργαζομένων, η οποία θα οδηγήσει σε μια “σύγχρονη μορφή δουλοπαροικίας”.

Σύμφωνα με τον Νίκο Παπαγεωργίου, που ανήκει στη διοίκηση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στον Επισιτισμό – Τουρισμό και τη ΓΣΕΕ, η ελληνική εργατική δύναμη στον τομέα του τουρισμού δεν θα επαρκέσει για να καλυφθούν όλες οι θέσεις εργασίας, καθώς θα παρουσιαστεί μια μεγάλη αύξηση στον τουρισμό τα μετέπειτα χρόνια.

Στην περιοχή της Αττικής, σύμφωνα με τον κ. Παπαγεωργίου, παρατηρείται μια τάση αποχώρησης από τον τουριστικό τομέα, με ποσοστό που φτάνει το 30% κατά μέσο όρο. Οι εποχικοί εργαζόμενοι εκφράζουν ανησυχία για τη μετάβασή τους στα νησιά εάν δεν υπάρξει επαρκής διαμονή και υποστήριξη. Έναν σημαντικό παράγοντα αποτελεί το επίδομα του ΟΑΕΔ για εργαζόμενους σεζόν, το οποίο διαρκεί μόνο τρεις μήνες αντί για εξάμηνο.

Οι ξενοδοχειακές μονάδες παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις στο εργατικό δυναμικό, όχι μόνο σε χαμηλότερες θέσεις όπως καθαριότητα και κουζίνα, αλλά και σε ανώτερα στελέχη. Έμπειροι εργαζόμενοι στον τομέα της φιλοξενίας προτιμούν να εργάζονται σε χώρες της Β. Ευρώπης. Επομένως, οι ξενοδόχοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες και συζητούν την πρόσληψη Ουκρανών ή άλλων προσφύγων για την κάλυψη ορισμένων θέσεων, καθώς η Ελλάδα δεν αποτελεί πλέον επιλογή για τους οικονομικούς μετανάστες. Ωστόσο, η ύπαρξη συνδικάτων παρέχει στους εργαζόμενους τη δυνατότητα να αγωνιστούν για καλύτερους μισθούς και συνθήκες εργασίας, καθώς η υφιστάμενη συλλογική σύμβαση εργαζομένων στα ξενοδοχεία έχει ημερομηνία λήξης 31 Δεκεμβρίου.

Οι εργοδότες δεν έχουν ακόμα συζητήσει τυχόν αλλαγές στα εργασιακά και μισθολογικά θέματα, ενώ η τρέχουσα σεζόν αποτελεί μεγάλη πρόκληση λόγω της αύξησης του κόστους ενέργειας και των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Οι εκπρόσωποι του τομέα ζητούν επιπρόσθετα μέτρα στήριξης και κανονιστικό σχέδιο για να ανταγωνιστούν τα Airbnb.

Σύμφωνα με πηγές από τον ΣΕΤΕ (Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων), είναι νωρίς για να προβλέψουμε τον ακριβή αριθμό των λειτουργικών κενών στις επιχειρήσεις του τουρισμού για την σεζόν αυτή. Μελέτη του 2021 από το ΙΝΣΕΤΕ (Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων), κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κατά την κορύφωση της περασμένης σεζόν υπήρξαν 53.249 λειτουργικά κενά. Αυτό το ποσό είναι υψηλό και σημαντικό, και η διαχείριση του αποτελεί προτεραιότητα για τον τουρισμό της Ελλάδας, ώστε να διατηρηθεί το υψηλό επίπεδο φιλοξενίας που είναι ένα πολύ ισχυρό πλεονεκτήματα στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η διαχείριση των κενών αυτών θέσεων αποτελεί προτεραιότητα του Ελληνικού τουρισμού, καθώς είναι αναγκαίο να διατηρηθεί το υψηλό επίπεδο φιλοξενίας, το οποίο παράλληλα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της χώρας στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.